زندگی نامه سعدی، استاد سخن پارسی

سعدی شیرازی یکی از شاعران نامی و بزرگ ایران‌زمین است که ادبیات پارسی مدیون آثار و اشعار اوست. آوازه‌ی شهرت او علاوه بر ایران، در کشورهای دیگر پیچیده و او یکی از سرآمدان تاریخ ادبیات جهان است. درباره تاریخ تولد سعدی بین مورخان اختلاف‌نظر بسیاری وجود دارد و به دلیل عدم وجود منبع تاریخی دقیق، دو سال 585 و 606 هجری قمری به‌عنوان زادروز این اسطوره تاریخی محتمل است.

نام او مصلح الدین ابو محمد عبدالله بن مشرف بن مصلح بن مشرف بوده و «مصلح» از نام پدربزرگ پدری‌اش اقتباس‌شده است. به او القاب مختلف و متعدی داده‌اند که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها «شیخ اجل»، «معلم سخن»، «ملـک الکـلام» و «افصح المتکـلمین» است. پدر او ملازم دربار سعد بن زنگی (اتابک فارس) بود و آموزه‌های خردمندانه‌اش تأثیر زیادی بر شیوه تفکر و بیان سعدی داشت. ولی دست اجل مهلت آموختن بیشتر به سعدی نداد و پدرش درزمانی که او دوازده سال بیشتر نداشت درگذشت. بعدازآن زیر نظر مسعود بن مصلح الفارسی، پدربزرگ مادری‌اش بزرگ شد و علوم ادبی و شرعی را در شیراز توسط وی یاد گرفت. در سال 620 هجری قمری به علت حمله مغول به ایران و اوضاع نابسامان آن زمان، شیراز را ترک کرد و راهی بغداد شد.
در این متن به توضیح مختصر زندگی نامه سعدی شیرازی پرداخته و آثار او را معرفی و تشریح می‌کنیم. با ما همراه باشید.
سرفصل‌های عنوان شده در این مقاله عبارت‌اند از:
• زندگی نامه سعدی
• آثار سعدی شیرازی

[ps2id id=’1′ target=”/]

زندگی نامه سعدی

بیشتر دوران زندگی وی در زمان سلسله اتابکان فارس در شیراز و مصادف با یورش مغول به سرزمین پارس بود که در آن زمان فروپاشی بسیاری از حکومت‌های وقت، مثل خوارزمشاهیان و عباسیان اتفاق افتاد. مهم‌ترین اتفاق در دوره‌ی زندگی سعدی یا همان سده هفتم هجری، یورش مغول به ایران است.

یورش مغول در سال ۶۱۶ هجری به دست چنگیز شروع شد و در آخر در سال ۶۵۶ هجری با گرفتن اغلب بخش‌های کشور ایران و عراق به دست هلاکو به پایان رسید. این حمله با نابودی شهرها، آتش زدن کتابخانه‌ها و کشته شدن مردم همراه بود. همان‌طور که گفته شد به علت همین حمله سعدی شیرازی در دوران نوجوانی وطن خود را ترک کرده و برای تحصیل علم به مدرسه شبانه‌روزی نظامیه در بغداد رفت. مدرسه‌ای که به دستور خواجه نظام الملک (وزیر مشهور سلجوقیان) در 459 هجری قمری تأسیس‌شده بود. در آنجا درس‌های صرف و نحو، عربی، قرآن، فقه، حدیث، اصول، طب، فلسفه و نجوم را آموزش می‌دادند.

اساتید سعدی در بغداد افراد بزرگی مانند سبط بن جوزی و شهاب‌الدین عمر سهروردی بودند. سعدی با شمس‌الدین محمد جوینی و عطا ملک جوینی، وزیران دربار ایلخانی که اهل شعر و سخن بوده‌اند ملاقات و مکاتبات داشته است. مرحله بعدی زندگی سعدی شیرازی پس از به اتمام رساندن تحصیلاتش آغاز شد. او سفرهای خود را به‌عنوان واعظ آغاز کرد و به همین علت در شهرهای گوناگون مانند دمشق و بعلبک به تدریس و موعظه پرداخت. سعدی همچنین به حجاز، شام، آسیای صغیر، هندوستان، ترکستان، غزنین، آذربایجان، فلسطین، چین، یمن و آفریقای شمالی سفر کرد. بعدازاین مهاجرت‌ها در سال 655 هجری قمری به خانه خود یعنی شیراز برگشت و تا آخر عمر در شیراز زندگی کرد. آرامگاه سعدی در شیراز بناشده که به سعدیه مشهور است.

سعدی شیرازی شاعر بلندآوازه و اسطوره ستودنی شعر و ادبیات فارسی سرزمینمان است که خالق آثاری چون بوستان و گلستان است. زندگی نامه سعدی مملو از تجربیات سفرهای اوست که در نظم و نثرش تجلی‌یافته است.

[irp posts=”2095″ name=”خیام؛ از شاعر تا منجم”]

[ps2id id=’2′ target=”/]

آثار سعدی شیرازی

در سال 655 هجری قمری بوستان سعدی به اتمام رسید و سعدی آن را به حاکم فارس تقدیم کرد. منتقدان ادبی از شواهدی که در متون گلستان یافته‌اند معتقدند که وی بعد از نوشتن بوستان دچار افسردگی می‌شود و کار سرودن شعر و نوشتن را رها می‌کند اما یارانش او را به نوشتن کتاب جدید تشویق می‌کنند. به‌ این‌ ترتیب کمتر از یک سال بعد در اردیبهشت سال 656 هجری قمری در 5 یا 6 ماه نوشتن کتاب گلستان سعدی پایان‌یافته و وی آن را به سعد بن ابوبکر زنگی تقدیم نمود. نگارش این دو کتاب، سعدی شیرازی را به شهرت و بلندآوازگی رساند. از دیگر آثار سعدی می‌توان به غزلیات و هزلیات اشاره کرد. نثرها و نظم‌های خلق‌شده توسط این شاعر بزرگ در کتابی به نام کلیات سعدی جمع‌ آوری‌ شده‌ است.

شخصیت سعدی در هرکدام از آثارش دچار یک انقلاب است و او را نمی‌توان به‌هیچ‌وجه دریکی از آثارش خلاصه کرد و شناخت. بوستان سعدی نویسنده‌ای ناصح و پندآموز دارد. گلستان سعدی امتداد این نصایح شیرین و عمیق است. سراینده غزلیات یک عاشق شوریده است و هزلیات را یک طنزپرداز ماهر به رشته تحریر درآورده است. گویی سعدی شیرازی جمعی از این شخصیت‌هاست و ابعاد وجودی وسیع و عمیقی دارد. فصاحت، شیوایی و شیرینی کلام مهم‌ترین ویژگی سخن سعدی در نثر و نظم است. در نیمه دوم قرن ششم تصنعات عجیبی گریبان گیر شعر فارسی بودند و آثار سعدی بارها از این منظر متمایز و مشهور شدند. تجارب فراوان آموخته‌شده از هر سفر با کلام و دانش او ترکیب و تبدیل به یک گنجینه‌ی عظیم در باب روش زندگی شده است. به نظر او طراوت زندگی انسان درگرو اخلاق و آگاهی است. کلیات سعدی یک درس‌نامه اخلاقی بزرگ و جامع است. ترتیب آثار در کلیات سعدی به این صورت است:

1. رسایل منثور: که خود شامل رساله اوّل، مجالس پنج‌گانه، رساله دوم، رساله چهارم، رساله پنجم و رساله ششم می‌شود.
2. گلستان: اثری منثور با دیباچه‌ای دربردارنده ثنا و ستایش خداوند است که به هشت باب تقسیم می‌شود. این هشت باب به ترتیب در مورد سیرت پادشاهان، اخلاق درویشان، فضیلت قناعت، فواید خاموشی، عشق و جوانی، ضعف و پیری و تأثیر تربیت و آداب صحبت می‌کند.
3. بوستان: اثر منظوم سعدی که با دیباچه‌ای در ثنای خدا و سپس مدح حضرت محمد و چند شخص دیگر نظیر ابوبکر بن سعد بن زنگی شروع می‌شود. بوستان دارای ده باب است: عدل و تدبیر و رأی، احسان، عشق و مستی و شور، تواضع، رضا، قناعت، عالم تربیت، شکر بر عافیت، توبه و راه صواب و مناجات و ختم کتاب.
4. قصاید فارسی و عربی
5. مراثی
6. ملمعات
7. مثلثات (مجموعه‌ای که در آن اشعار به سه زبان سروده شده‌اند)
8. ترجیعات
9. مجموعه غزل‌های سعدی یا همان غزلیات
10. چند قطعه و رباعیات و مفردات.

سعدی یکی از بزرگان عرفان و ادب فارسی بوده است. در مأخذ گـوناگـون وفات سعـدی در سال‌های «۶۹۴ – ۶۹۵» و «۶۹۰ – ۶۹۱» ثبت‌شده است که مانند تاریخ تولدش اطلاع دقیقی از آن در دست نیست. این شاعر گران‌قدر را در باغی که محل آن نزدیک به سرچشمه نهر رکن‌آباد شیراز است به خاک سپرده‌اند و مقبره وی با نام سعدیه همچنان میعادگاه عاشقان هنر و ادب فارسی است.