تخت جمشید، نماد تمدن و اقتدار ایران

تخت جمشید شهری به وسعت 125 مترمربع با ستون‌های بلند و سرستون‌های زیبایش توسط داریوش بزرگ بنانهاده شده است. این شهر باستانی در مرودشت استان فارس قرار دارد و طی سالیان متمادی توسط پادشاهان هخامنشی همچون خشایارشاه و اردشیر اول گسترش‌یافته است. مقامات کشوری از سراسر قلمرو ایران به کاخ این شهر آمده و در اولین روز سال نو هدایا و پیشکشی‌های خود را به پادشاه تقدیم می‌کردند.
تخت جمشید برای سال‌های زیادی پایتخت سلسله هخامنشیان بوده است که در دامنه‌های کوه رحمت که به اسم میترا یا مهر هم مشهور بوده ساخته‌شده و یک ساعت تا مرکز شیراز فاصله دارد. مکان دقیق این شهر باستانی در 57 کیلومتری شیراز است. ارتفاع این سازه باشکوه از سطح دریا ۱۷۷۰ متر است. شاید عکس تخت جمشید را بسیار دیده باشیم ولی بازدید حضوری از این نماد تمدن ایران‌زمین یک تجربه بی‌نظیر و فوق‌العاده است. عظمت موجود در بنا و تدبیری که در طراحی معماری تخت جمشید به‌کاررفته است حس غرور را در هر ایرانی بیدار کرده و یادآور فرهنگ و تمدن غنی این خاک است. در این متن به توضیح مختصری در مورد تاریخچه تخت جمشید فارس پرداخته و پس‌ازآن معماری این بنای کهن را تشریح می‌کنیم. با ما همراه باشید. سرفصل‌های عنوان شده در این مقاله عبارت‌اند از:
• تاریخچه تخت جمشید فارس
• معماری تخت جمشید

[ps2id id=’1′ target=”/]

تاریخچه تخت جمشید فارس

تخت جمشید بانام‌های پارسه یا پرسپولیس نیز شناخته می‌شود. اسناد تاریخی کشف‌شده نشان می‌دهند که این شهر بیش از ۲۰۰ سال آباد بوده است. علاوه بر داریوش، خشایارشاه و اردشیر اول که نقش مهمی در ساخت و معماری تخت جمشید داشته‌اند، اردشیر سوم نیز تعمیرات و تغییراتی در این بنای باشکوه انجام داده است.
اولین سازه بانام تالار آپادانا روی سکوی بلندی توسط داریوش ساخته شد و پس‌ازآن تالار دیگری به نام تالار هدیش توسط پسرش خشایارشاه بنا شد. طرح بنای تالار صد ستون نیز توسط خشایارشاه ریخته شد. اردشیر اول ساخت تالار صد ستون را به اتمام رساند و اردشیر سوم ساختمان دیگری را آغاز کرد که ناتمام ماند.
قدمت این اثر تاریخی به ۵۱۸ سال قبل از میلاد برمی‌گردد. بخش عمده‌ی اطلاعاتی که در مورد استقرار و امپراتوری هخامنشیان در تخت جمشید وجود دارد از سنگ‌نوشته‌ها، گل نوشته‌ها و لوحه‌های مختلف موجود در این بنا استخراج‌شده است. با توجه به همین اطلاعات باستان شناسان تخمین زده‌اند که در دوران امپراتوری هخامنشیان در این دشت ۴۳۶۰۰ نفر ساکن بوده و زندگی می‌کرده‌اند. به اعتقاد بسیاری از مورخان، اسکندر مقدونی در سال ۳۳۰ پیش از میلاد به ایران حمله کرد و با آتش زدن این شهر بخش زیادی از کتب و اسناد مرتبط بافرهنگ و تمدن این سلسله قدرتمند نابود شد. در سال ۱۹۷۹ میلادی تخت جمشید فارس در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

[irp posts=”2427″ name=”شیراز، نگین گردشگری ایران”]

تخت جمشید فارس در 518 سال قبل از میلاد مسیح توسط داریوش بزرگ بنانهاده شد. عظمت و تدبیری که در ساخت این بنای کهن به چشم می‌خورد نماد اقتدار و فراست ایرانیان در زمان هخامنشی است.

[ps2id id=’2′ target=”/]

معماری تخت جمشید

تخت جمشید دارای تالارهای بزرگی بوده است که بنای باقی‌مانده به‌هیچ‌وجه نمایان گر این عظمت نیست. بنا بر یافته‌های مورخان و باستان شناسان بزرگ، برخی از تالارهای تخت جمشید به‌اندازه‌ای بوده که پذیرایی از ده‌ها هزار نفر به‌طور هم‌زمان در آن امکان‌پذیر بود. بعضی از کاخ‌ها به‌قدری بزرگ بودند که هنوز هم مشخص نشده که نور درون آن‌ها چگونه تأمین می‌شده است. سبک معماری هیپوستیل مصری در طراحی همه کاخ‌های تخت جمشید به‌کاررفته که در این نوع معماری، یک تالار مرکزی چهارگوش با سقفی افقی وجود دارد.
هخامنشیان با افزودن ایوان‌هایی به طرفین این تالار مرکزی، تغییراتی در این طرح ساده ایجاد کردند. یافته‌های مورخان نشان می‌دهد که دیوارهای کاخ‌ها از خشت خام ساخته‌شده بودند و دلیل اینکه امروزه اثری از آن‌ها باقی نمانده همین نوع مصالح بوده است. روی این دیوارها را با گچ پوشانده بودند. کف تالار نیز با گچ قرمزرنگ پوشانده شده بود که هنوز هم در کف برخی از کاخ‌ها، بخش‌های بسیار کوچکی از این گچ قرمزرنگ، به چشم می‌خورد.
«کاخ دروازه‌ی ملل»‌ یا «دروازه‌ی خشایارشا» یکی از کوچک‌ترین کاخ‌های موجود در معماری تخت جمشید است. این مکان محلی برای ورود سفیران و مقامات سایر کشورها بوده است تا قبل از داخل شدن به «کاخ آپادانا» در آن استراحت کنند. بعد از دروازه ملل ۱۱۰ پله تا ورود به کاخ آپادانا وجود دارد. کاخی با 72 ستون و ارتفاع ۱۸ متر که در دیوارهای ورودی آن نقش برجسته‌هایی از سنگ تراشیده شده است و تصویر افرادی را که از سراسر قلمرو هخامنشیان یا خارج از مرزها برای پیشکش هدایا به این کاخ می‌آمدند، نشان می دهد. نکته جالب‌توجه در تمامی نقوش موجود در معماری تخت جمشید این است که هیچ تصویری از جنگ و خونریزی در آن یافت نمی‌شود و تمامی سمبل‌ها نشان از صلح و سازندگی دارند.

کاخ آپادانا محلی برای دیدار نمایندگان کشورهای تابع با شاه بوده و ساخت آن 30 سال طول کشیده است. معنای کلمه آپادانا «بار عام» است که در آن پادشاه هدایا و پیشکش‌های افراد را می‌پذیرفته و با آنان دیدار می‌کرده است. ستون‌های کاخ آپادانا بلندترین ستون‌های تخت جمشید هستند چون ارتفاع آنان حدود 20 متر است. سرستون‌های این کاخ به شکل شیر و گاو دو سر تراشیده شده‌اند. در حال حاضر از مجموع ۷۲ ستون این کاخ، تنها ۱۴ ستون پابرجا مانده است.
کاخ صد ستون با دارا بودن ده ردیف ستون ده‌تایی از جنس چوب دومین کاخ بزرگ در معماری تخت جمشید است. در حال حاضر تنها پایه‌های این ستون‌ها در بنا به چشم می‌خورند و دو عدد سرستون باقی‌مانده نیز در موزه‌ای در شیکاگو هستند. این کاخ محلی برای گرد هم‌آیی سپاه و لشگریان بوده است.
کاخ «هدیش» یکی دیگر از بناهای مهم در تخت جمشید بوده و دارای مساحت ۲۵۵۰ مترمربع است. هدیش به معنی جای بلند است. این کاخ دارای یک اتاق مرکزی مربع شکل با ۳۶ ستون بوده که در شمال آن ایوانی با ۱۲ ستون و دو درگاه وجود داشته است. از دیگر کاخ‌های موجود در معماری تخت جمشید می‌توان به «تچر»، «کاخ آینه» و «سه درگاهی» اشاره کرد که هریک در نوع خود بی‌نظیر هستند.
تخت جمشید یکی از آثار تاریخی فوق‌العاده در دنیاست که نماد تمدن و اقتدار ایرانیان در قرون گذشته بوده است. معماری تخت جمشید یکی از شاهکارهای ساخته دست بشر است که هوش و فراست مردم ایران‌زمین در مقوله سازندگی و عمران را اثبات می‌کند. نقوش تراشیده شده از سنگ و نمادهایی که توسط مورخان رمزگشایی‌شده‌اند همگی نشان از تمدن و فرهنگی غنی دارند. کتیبه‌های مدفون‌شده در این اثر باستانی دارای اطلاعاتی در مورد قوانین سلطنتی و چگونگی تعاملات اجتماعی هستند. قوانینی که از برابری و عدالت خبر داده و حقوق اجتماعی بالایی را برای افراد جامعه قائل می‌شدند. همان‌طور که توضیح داده شد بازدید از این اثر خارق‌العاده یک تجربه بی‌نظیر است که شما را باشکوه و عظمت ایران در زمان هخامنشیان آشنا خواهد کرد.